Want nu zien wij nog door een spiegel, in raadselen, doch straks van aangezicht tot aangezicht. Nu ken ik onvolkomen, maar dan zal ik ten volle kennen, zoals ik zelf gekend ben. (1 Kor.13:12)
Het is mij altijd bijgebleven: de les die ik kreeg over kennis en onwetendheid. De leraar vertelde het volgende:
De hoeveelheid kennis die je bezit kan je vergelijken met de inhoud van een cirkel. Ik heb dit met blauw aangegeven in de bovenstaande afbeelding. Hoe meer kennis je bezit, dus hoe groter de cirkel wordt, hoe meer je ook beseft dat je heel veel niet weet. Dit besef is in de afbeelding weergegeven met de gele lijn die de cirkel omcirkelt. Deze gele lijn is het raakvlak met het grijze gebied van onwetendheid. Hoe kleiner je kennis is, hoe kleiner de gele omtrek is, hoe kleiner het raakvlak met de onwetendheid is, en hoe minder je je bewust bent van je onwetendheid.
Bovenstaande les kan ik uit ervaring volledig beamen.
Als je theologie studeert, dan ben je dagelijks bezig met het vermeerderen van kennis uit Gods woord. Je komt ook in aanraking met vele uiteenlopende meningen, visies, inzichten van professoren, leerstellingen, enz. enz. En dan ontdek je dat je eigenlijk nog maar heel weinig weet. De uitgesproken, vanzelfsprekende mening die je hebt blijkt niet zo vanzelfsprekend te zijn! Dit kan een moeilijk proces zijn. Zekerheden lijken weg te vallen en even voel je je wankel op je benen staan. Het was toch allemaal zo simpel! En nu moet je ineens toegeven: Ik zit vol met vraagtekens. Raadselen! Deze vertwijfeling kan echter ook positieve uitwerkingen hebben. En nu spreek ik tot een ieder die hiervan iets bij zichzelf herkent.
In de eerste plaats maakt dit besef van onwetendheid je nederig over je eigen kennis. Immers, durf je nog prat te gaan op je eigen kennis als je beseft hoe weinig je eigenlijk weet? Durf je nog te zeggen: zo is het, en niet anders!, als je maar al te vaak hebt mee- gemaakt (door voortschrijdend inzicht) dat je je mening moest herzien? Is het niet juist dat de vermeerdering van kennis een mens kleiner in plaats van groter maakt? Immers hoe groter God voor je wordt (door toename van kennis over Hem) hoe kleiner je zelf wordt.
Nee we hoeven niet bang te zijn voor de onzekerheid die de toename van kennis met zich mee brengt. Immers de God over wie al die kennis gaat, Hij is zeker, Hij staat vast. Als je op Hem bouwt, zal je niet wankelen!
Hier ben ik beland bij de volgende positieve uitwerking van het groter besef van onwetendheid. Door je besef van onwetendheid leer je namelijk om niet op jezelf (je kennis) te vertrouwen, maar op God. Je leert dat het bij geloven ten diepste niet gaat om de juiste leerstellingen. Nee het gaat om de juiste relatie. En begrijp me niet verkeerd, ook een juiste leer is belangrijk maar als deze leer je niet leidt tot een juiste relatie, dan heeft het weinig zin. De leer kan wijzigen, wankelen, veranderen, bevraagd worden. Hij echter, over wie de leer gaat, Hij wankelt niet!
En je vraagt je dan af: waarom zijn we soms toch zo bang voor onwetendheid? Bang voor twijfels over onze leer? Onze hemelse Vader is toch betrouwbaar? Aan Hem hoeven we toch niet te twijfelen? Als we het niet meer weten mogen we ons toch blijven verheugen in zijn Vaderlijke liefde voor ons? Hij die voor ons zorgt? Hij die ons leert Hem te gehoorzamen?
Het grotere besef van onwetendheid kan daarnaast nog iets positiefs teweeg brengen: Verdraagzaamheid! Wie heeft er nog nooit een onverdraagzame christen ontmoet? Christenen die denken alle wijsheid in pacht te hebben en je met Bijbelteksten om de oren slaan? Misschien moeten we wel toegeven dat we ook zelf hieraan schuldig zijn geweest. Zeker als je pas tot geloof gekomen bent ligt het gevaar op de loer dat je denkt alle wijsheid in pacht te hebben. De cirkel van kennis is nog maar klein. En daardoor het besef van onwetendheid ook ( de gele omtrek).
Nee, vermeerderde kennis van Gods woord mag je verdraagzaam maken. Je bent niet langer geïrriteerd als anderen het anders zien dan jij doet! Je bent niet langer voortdurend overtuigd van je eigen gelijk. Want je beseft maar al te goed hoeveel vraagtekens je zelf nog hebt. En hoe beperkt je eigen kennis is. In plaats van onverdraagzaam te zijn mag je van de ander leren. Misschien kan hij/zij mij wel een antwoord geven op mijn vragen?
Indien iemand zich inbeeldt enige kennis verworven te hebben, dan heeft hij nog niet leren kennen, zoals het behoort; maar heeft iemand God lief, dan is deze door Hem gekend. (1 Kor.8:2-3)
Voetnoot: Alle Bijbelteksten in deze overdenking zijn ontleend aan: Vertaling 1951 in opdracht van het Nederlands Bijbelgenootschap bewerkt door de daartoe benoemde commissies , © Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap, 1951